طبقه بندی گوهرها بر اساس مسایل و فاکتورهای مختلفی از قبیل رنگ، دسته شیمیایی، فرمول شیمیایی( Species (گونه ها)و Variety (تنوع))، گروه کانی، منشا (ارگانیک)، شکل کریستالی و…انجام میگردد.
نکته: گوهرها به طور کلی ۲ دسته طبیعی و آزمایشگاهی هستند، نوع طبیعی که شامل گوهرهای با منشا کانی و غیر کانی است که از طبیعت استخراج میشوند. ولی نوع آزمایشگاهی آن دو نوع است که عبارت اند از:
نوع Synthetic: این دسته گوهرهایی هستند که از روی نوع طبیعی خود ساخته شده اند که تمامی فاکتورهای شیمیایی و فیزیکی نوع طبیعی خود را دارند مانند: یاقوت های طبیعی
نوع Man made : این دسته گوهرها نمونه طبیعی نداشته و کلا ساخته دست بشر هستند مانند: مویزانایت، کیوبیک زیرکونیا، YAG، GGG و…
طبقه بندی شیمیایی گوهرها و کانیها
گوهرها می توانند بر اساس ترکیب شیمایی شان طبقه بندی شوند.
| رده | توضیحات |
| رده ۱: عناصر خالص | فلزات، آلیاژها، شبه فلزات و غیر فلزات |
| رده ۲: سولفیدها | گوگرد یون اصلی می باشد: شامل تلوریدها و آرنیدها |
| رده ۳: هالیت ها | عناصر هالوژن یونهای اصلی می باشند، شامل فلوئور، کلر و بور |
| رده ۴: اکسیدها | اکسیژن یون اصلی می باشد، شامل هیدروکسیدهایی که دارای رادیکالهای هیدروکسیل (OH) فعال هستند |
| رده a۵: کربنات ها | رادیکال کربنات (CO۳) یون اصلی می باشد |
| رده b۵: بورات ها | رادیکال بورات (BO۳) و گروه های بورات یونهای اصلی می باشند |
| رده a۶: تنگستاتیت ها | WO۴ آنیون اصلی است |
| رده b۶: سولفات ها | رادیکال سولفات (SO۴) آنیون اصلی است |
| رده ۷: فسفات ها | PO۴ آنیون اصلی است |
| رده ۸: سیلیکات ها | آنیون های گروه سیلیکات همراه با دیگر عناصر می باشند: شامل SiO۲ |
رده ۱: گوهرهای گروه عناصر خالص
| رده ۱ | عناصر خالص |
| الماس | کربن (C) |
الماس
رده ۲: گوهرهای گروه سولفیدها
| رده ۲ | سولفیدها |
| مارکازیت | FeS۲ |
| پیریت | FeS۲ |
| اسفالریت | ZnS |
پیریت
رده ۳: گروه هالیدها برای گوهرها
| رده ۳ | هالیدها |
| فلوریت | CaF۲ |
فلوریت
رده ۴: گوهرهای گروه اکسیدها
| رده ۴ | اکسیدها |
| آناتاز (روتیل) | TiO۲ |
| بروکیت | TiO۲ |
| کریزوبریل | BeAl۲O۴ |
| کروندوم | Al۲O۳ |
| هماتیت | Fe۲O۳ |
| اپال | SiO۲nH۲O |
| کوارتز | SiO۲ |
| اسپینل | MgAl۲O۴ |
اپال
رده a5: گوهرهای گروه کربنات ها
| رده a۵ | کربنات ها |
| آراگونیت | CaCO۳ |
| آزوریت | Cu۳(OH/CO۳)۲ |
| کلسیت | CaCO۳ |
| سروزیت | PbCO۳ |
| مالاکیت | Cu۲(OH)۲CO۳ |
| رودوکروزیت | MnCO۳ |
| اسمیت زونیت | ZnCO۳ |
آراگونیت
رده b5: گوهرهای گروه بورات ها
| رده b۵ | بورات ها |
| هامبورژیت | Be۲(OH/BO۳) |
| سین هالیت | MgAl(BO۴) |
| اولکسیت | NaCaB۵O۹.8H۲O |
سین هالیت
رده a6: گوهرهای گروه تنگستاتیت ها
| رده a۶ | تنگستاتیت ها |
| شیلیت | Ca(WO۴) |
شیلیت
رده a6: گوهرهای گروه سولفات ها
| رده b۶ | سولفات ها |
| باریت | Ba(SO۴) |
باریت
رده ۷: گوهرهای گروه فسفات ها
| رده ۷ | فسفات ها |
| آمبلیگونیت | LiAl(F,OH/PO۴) |
| آپاتیت | Ca۵(F/PO۴)۲ |
| برازیلیانیت | NaAl۳(OH۲/PO۴)۲ |
| فیروزه | CuAl۶((OH۲)PO۴)۴۴H۲O |
فیروزه
رده ۸: گوهرهای گروه سیلیکات ها
| رده ۸ | سیلیکات ها |
| آندالوزیت | Al۲SiO۵ |
| بریل | Be۳Al۲(SiO۳)۶ |
| آیولایت (کوردیوریت) | Mg۲Al۴Si۵O۱۸ |
| گارنت | X۳Y۲Si۳O۱۲ (X = Mg, Fe or Ca) (Y = Al else Fe۳+ or Cr) |
| ژادئیت | NaAlSi۲O۶ |
| نفریت | Ca۲(Mg,Fe)۵(Si۴O۱۱)۲ |
| توپاز | Al۲SiO۴(F,OH)۲ |
| تورمالین | (Na+, Ca۲+)(Li+, Mg۲+, Al۳+). (Al۳+, Fe۳+, Mn۳+)۶(BO۳)۳ (Si۶O۱۸) (OH)۴ |
| پریدوت (اولیوین) | Mg۲SiO۴, Fe۲SiO۴ |
| زیرکن | Zr(SiO۴) |
گارنت
طبقه بندی بر اساس ساختار شکل گوهرها
این دسته شامل گوهرهای کریستالی و غیر کریستالی یا آمورف میباشد:
نوع کریستالین : کانی های طبیعی ، نوع آزمایشگاهی (Synthetic و Man made)، سنگهای طبیعی
مثال ها: کانی های طبیعی ( کوارتز، کراندوم، زمرد و…) ، آزمایشگاهی ( زمرد طبیعی، یاقوت طبیعی، GGG، YAG و…) ، سنگها( لاجورد، فیروزه و…)
نوع غیر کریستالین یا آمورف: گوهرهای ارگانیک، کانی ها، مواد شیمیایی (مواد پلیمری یا پلاستیکی)
مثال ها: گوهرهای ارگانیک (مروارید، کهربا، مرجان و…)، کانی ها (اپال، اپسیدین و…) مواد ( پلاستیک های رنگی، فیروزه های ژیلسون و…).
ساختمان گوهرها
: Crystalline کوارتز، الماس، کراندوم
Microcrystalline: نفریت و جید
Cryptocrystalline: کلسدونی ، عقیق
Semi-crystalline: مرجان ، صدف
Amorphous: شیشه ، کهربا ، پلاستیک
تقسیم بندی سنگها بر اساس فرمول شیمیایی:
- Silicate: Peridote, Garnet, Quartz, Topaz, Emerald
- Oxide: Corundum, Spinel, Chrysoberyl
- Phosphate: Turquoise
- Carbonate: Calcite
نکته: به دلیل اینکه الماس یک کانی تک عنصری است (Native element) است جزء این تقسیم بندی قرار نمی گیرد.
طبقه بندی بر اساس فرمول شیمیایی مشترک و کانی هم خانواده
این مهم ترین طبقه بندی بین گوهرها است و همه گوهرشناسان بر اساس این نوع طبقه بندی گوهرها را تفکیک میکنند چون در این طبقه بندی گوهرها در فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی و اپتیکی مشترک هستند.
Species: سنگهای که دارای ساختار و فرمول شیمیایی یکسان بوده ولی از نظر ظاهر متفاوت می باشد. مانند خانواده بریل ( رنگ سبز: زمرد، آبی: آکوامارین، صورتی: مورگانایت، قرمز: بیکسبایت و…)
Variety: زیر مجموعه های Species را گویند. و برحسب رنگ و Transparency تقسیم بندی می شوند. مانند: روبی و سافیر که زیر مجموعه خانواده کراندوم هستند.
Group: سنگهای که دارای ساختار یکسان بوده ولی بخشی از فرمول شیمیایی آنها متفاوت می باشد. مانند گروه گارنت ها یا گروه تورمالین ها
Sery: چنانچه ۲ زیر مجموعه یک گروه با هم مخلوط شوند را سری گویند.
مانند
Pyrope + Almandine= Rhodolite
یا
Pyrope + Spessartite = Malaya
خیلی جالب بود سپاس
خواهش می کنم