موسسه گوهرشناسی تحسین

با همکاری آموزشی دانشگاه خوارزمی

سطوح تقارن در کانی ها

مفاهیم گوهر شناسی -۱۰(سطوح تقارن )

سطوح تقارن در کانی شناسی

سطوح تقارن مانند سطح آینه محسوب می گردد بر این اساس بلور را به دو قرینه تقسیم می کند که هر طرف قرینه طرف دیگر است بدون اینکه کوچکترین تفاوتی داشته باشند. همانطور که محور تقارن در سیستم اورتورومبیک استفاده شده ۳ سطح تقارن نیز در این سیستم بلوری مشاهده می گردد.

سطوح تقارن در کانی شناسی

اولین صفحه تقارن

سطوح تقارن در کانی شناسی

دومین صفحه تقارن

سطوح تقارن در کانی شناسی

سومین صفحه تقارن

 

در کلیه تصاویر بالا سطح تقارن مثل یک جدا کننده عمل می کند و ممکن است در سیستم های بلوری دیگر دارای سطوح تقارن کمتر یا بیشتر باشد. بر اساس این توضیحات هر سطح تقارن تولید یک صفحه قرینه در طرف دیگر کریستال می نماید. تصویر زیر نشان دهنده آینه ای است که به جای تبدیل بلور به شکل منشوری اصلی خود آن را به شکل یک بادبادک در آورده است لذا این آینه یک سطح تقارن محسوب نمی شود.

سطوح تقارن در کانی شناسی

این صفحه تقارن نیست

 

 

 

مرکز تقارن

در مرکز تقارن نقطه ای موجود است که تمام سطوح و لبه های بلور در آخر به آنجا منتهی و از آنجا می گذرند. در تصویر زیر مرکز تقارن محل تلاقی محورها و محورهای تقارن به رنگهای آبی، سبز و قرمز مشخص گردیده است.

 

سطوح تقارن در کانی شناسی

صفحات مرکزی تقارن

 

مرکز تقارن معمولاً بدرستی تشخیص داده نمی شود. این نقطه مرکزی درون بلور است که از طریق آن تمام سطوح و لبه ها یک طرف بلور به طرف دیگر آن متصل می گردند. این نتایج به صورت وارونه نمایان می گردد و نقطه مرکزی تقارن را نقطه وارونگی “inversion center” هم می نامند.
اگر یک نقطه چین از مرکز تقارن بگذرد آن نقطه به طرف دیگر وصل می شود (که یک چرخش و وارونگی را همراه دارد) با اینحال که هر دو فاصله از نقطه مساوی است.

سطوح تقارن در کانی شناسی

 

از قسمت مرکز محوری از گوشه سمت راست به چپ کشیده شده. (شروعی دوباره با قوطی کبریت که همه محورهای تقارن از مرکز آن می گذرد.)

 

سطوح تقارن در کانی شناسی

از گوشه سمت راست پایین به گوشه سمت راست بالا محوری کشیده ایم.دقیقاً همین کار را با گوشه سمت چپ می کنیم

 

 

سطوح تقارن در کانی شناسی

 

این تصویر از عقب جعبه را نشان می دهدکه از مرکز بشکل معکوس نشان داده شده. دراین حالت محور از گوشه سمت راست بالا به قسمت پایین گوشه سمت چپ کشیده خواهد شد.

 

 

هر ۷ سیستم بلوری یک مرکز تقارن مخصوص به خود دارند. در عین حال بعضی شکل ها ممکن است فاقد این مرکز باشند. برای مثال در یک سیستم تریگونال، منشور سه گوش  فاقد یک مرکز تقارن است ولی در شکل رومبوهدرون آن دیده می شود.

دوقلویی (Twinning)

کانی ها همیشه شکل کامل و بلور کاملی ندارند. چون هنگام رشد بلوری (یا بعد از آن) بعضی مواقع بشکل دوتایی رشد می کنند.
رشد دوقلویی به ۲ دسته تقسیم می گردد:
⦁ تماسی (Contact twins)
⦁ نفوذی (Penetration twins)
سه علت مهم برای شکل گیری دوقلویی:
⦁ هنگام رشد بلور (during crystal growth)
⦁ هنگام جابجایی عناصر (from transformation)
⦁ به واسطه تغییر شکل (by deformation)

انواع دوقلویی شدگیها

دوقلویی های تماسی

در نوع تماسی، بلورها در یک صفحه یا وجه مشترک هستند.
سطوح تقارن در کانی شناسی
خمیدگی دو بلور زیرکن

دوقلویی نفوذی

در نوع نفوذی بلورها با هم فقط در یک محور مشترکند (معمولاً هنگام چرخش محورها)
سطوح تقارن در کانی شناسی
دوقلویی نفوذی بلور استارولیت(دو بلور هگزاگونال).دوقلویی نفوذی بلور فلوئوریت(بلور کوبیک دوتایی)

علل اصلی دوقلویی شدن بلور

هنگام رشد

هنگام رشد بلور، تغییرات داخلی ماگما (بالا رفتن حرارت و فشار) که اصولی ترین شرایط رشد بلور است تغییر می کند که شرایط دوتایی شدن یا دوقلو شدن بلورها محیا می گردد.

جابجایی عناصر (بر اثر دما)

هنگامیکه بلور بطورکامل متبلور شد به طور غیر منتظره ای فشار و دما تغییر می کند، با این شرایط آرایش اتمی ممکن است جا به جا شود. مثال بارز آن بلور کوارتز است که در دمای º۵۷۳ درجه سانتیگراد بشکل هگزاگونال (بتا کوارتز) تشکیل می گردد ولی در دمای پایین تر بتا کوارتز بشکل تریگونال (آلفا کوارتز) تغییر کرده و شرایط دوتایی شدن محیا می گردد.

تغییر شکل (بر اثر فشار)

هنگامیکه بلور کاملاً رشد کرد تحت تنش مکانیکی (از قبیل فشار)، ممکن است شکل بلوری خود را از دست داده و حالت ناقص بخود بگیرد. در واقع می توان با فشار یک جعبه کبریت روی میز و تغییر شکل آن این حالت را تصور کرد و حال اگر این عمل را با دو عدد جعبه کبریت که بروی هم قرار داده شده انجام بپذیرد مشاهده می شود که به هم می پیچند، بارز ترین مثال کلسیت ها هستند.
سطوح تقارن در کانی شناسی
دوقلو شدگی تغییر شکل داده شده
برای امتیاز به این نوشته کلیک کنید!
[کل: ۰ میانگین: ۰]

برای این نوشته برچسبی وجود ندارد !

نظرات کاربران

دیدگاهی بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *