در این مقاله با انواع پدیده های نوری در گوهر ها آشنا خواهیم شد ازقبیل پدیده چاتویانسی پدیده ستاره و پدیده رنگین کمانی

پدیده چاتویانسی (Chatoyancy)

ظهور این نوع درخشندگی در گوهرها به سبب ناخالصی های موازی است که بشکل الیاف، سوزنی شکل، و لوله های تو خالی میکروسکوپی است. در اثر انعکاس و بازتاب از سوزن های موازی، الیافها یا لوله های تو خالی یک خط نوری که با ناخالصی ها زاویه ۹۰ درجه دارند بوجود می آید. برای اینکه این پدیده دیده شود، گوهر باید به صورت دامله تراش بخورد.

به این دسته گوهرها چشم گربه ای(Cat’s-Eye) می گویند مانند الکساندریت چشم گربه ای (Alexandrite Cat’s-Eye).
مثال مشهور این دسته گوهر کریزوبریل چشم گربه ای (Chrysoberyl Cat’s-Eye) یا کیموفان (Cymophane) و چشم ببر (Tiger’s-Eye) که نوعی کوارتز فیبردار است، می باشد.
دیگر گوهرهایی که ممکن است این پدیده را نشان دهند عبارتند از: کوارتز، تورمالین، آپاتیت، بریل، الکساندریت، زمرد

پدیده ستاره (Asterism)

این پدیده هم دقیقاً مثل چاتویانسی است، که آنهم به خاطر انعکاس از ناخالصی هاست. اما این ناخالصی ها شکل متفاوتی دارند و در چند جهت مرتب شده اند که سبب می شود چندین خط نوری کنار هم ایجاد شود و باز این دسته گوهرها هم احتیاج به تراش دامله دارند. به طور کلی، این ناخالصی ها باعث به وجود آمدن ستاره ای در جهت موازات صفحات بلوری گوهر می شوند که می توانند ۴پر، ۶پر و ۱۲پر باشد.

دلیل اصلی ایجاد پدیده ستاره ۶پر توسط انتقال روشنایى (از پشت سنگ) Diasterism نام دارد و می توان در بعضی رزکوارتزها، گارنتهای نوع آلماندن مشاهده کرد. ولی ستاره ۱۲پر به خاطر نور بازتابیده epiasterism نام دارد. برای مثال یاقوتهای ۱۲پر.
گارنت دارای ستاره ۴پر است که هر پر آن با زاویه º۹۰ درجه یکدیگر را قطع کرده اند. درحالی که دیوپسید هم دارای ستاره ۴پر است ولی با زاویه º۷۳ درجه یکدیگر را قطع نموده اند.
پدیده ستاره در یاقوتها بشکل ستاره ۶ پر است (به خاطر وجود ناخالصی سوزنی از نوع روتیل یا هماتیت). همچنین گزارش شده که زمردهایی با ستاره ۶ پر دیده شده اند.
همچنین می توان یاقوتهای۱۲پر (معمولاً یاقوتهای تایلندی) یافت که با توجه به ناخالصی روتیل و هماتیت (که در ادامه شرح اولیه گفته شد) در آنهاست و نوع دومی از حالت منشوری هم در آنها دیده شده است. این مثال برای توضیح پدیده epiasterism است (دو بازتاب نوری در آنها می توان یافت).
در یاقوتهای مصنوعی هم ممکن است ستاره دیده شود که معمولاً ستاره ها شکل بهتری نسبت به انواع طبیعی آنها دارند.
بعضی سنگها، مخصوصاً یاقوتها ناخالصی های جهت داری دارند ولی این سنگها عموماً دارای تراش وجه دار هستند و گهگاهی ممکن است از گروه کوچک ناخالصی ها، انعکاس نور مشاهده گردد که ٱنرا اثر ابریشمی می نامند.
سنگهای ستاره دار را با پیشوندstar” ” نشان می دهیم مانند: ((Star-Emerald.
بعضی از سنگهایی که می توانند پدیده ستاره (star) را نشان دهند عبارتند از:
⦁ یاقوت سرخ (۶پر)
⦁ سافیرها (۶پر در بعضی مواقع ۱۲پر)
⦁ کوارتز صورتی (۶پر)
⦁ اسپینل (۴ یا ۶پر)
⦁ گارنت (۴ یا۶پر)
⦁ دیوپسید (۴پر)

پدیده رنگین کمانی (Iridescence)

نمایش رنگین کمانی در بازی رنگها و یا مجموعه ای از رنگها توسط تداخل یا تجزیه نور (یا هر دو)، وقتی ازfilm ها (ناخالصی ها) بازتاب می گردد، دیده می شود که اصولاً در صفحات دو قلویی بلورها یا ساختارهای شبیه به اپالهای ارزشمند رخ می دهد. چندین نوع پدیده رنگین کمانی وجود دارند که علت های مخصوص بخود را دارند:
⦁ لابرادورسنسی (Labradorescence)
⦁ آدولارسنسی یا شیلر (Adularescence (or Schiller))
⦁ آونچورین سنسی (Aventurescence)
⦁ اپالسنسی (Opalescence)

پدیده لابرادورسنسی (Labradorescence)

لابرادورسنسی اثراتش در لابرودوریت (نوعی پلاژیوکلاز) وکانی اسپکترولایت (لابرودوریتهای فندلاندی) دیده می شود. که توسط تداخل صفحات و مرز دوقلو شدگی ایجاد می گردد که در فلدسپارهای معمولی موجود است. بسیاری از لابرادوریتها از این پدیده بهره مند هستند.

پدیده آدولارسنسی (Adularescence)

این پدیده در سنگ ماه (نوعی فلدسپار) رخنمون دارد،که به علت بازتاب نور از صفحات دو قلویی سنگ ماه به وجود می آید که اثری به رنگ آبی و به شکل شناور داخل سنگ مشاهده می گردد. البته پدیده آدولارسنسی معروف به شیلر Schiller)) نیز است.

پدیده آونچورین سنسی (Aventurescence)

پدیده آونچورین سنسی در فلدسپار آونچورین رخ می دهد که به سنگ خورشید معروف است. این نوع نمایش رنگین کمانی به خاطر تأثیر رنگ ایجاد شده توسط انعکاس ناخالصی های بشکل نوارهای باریک از جنس هماتیت و گوتیت یا هر دو است. این سنگ به رنگ طلایی یا رنگ قهوه ای مایل به قرمز است که وابسته به بازتاب آینه ای است.

پدیده اپالسنسی (Opalescence)

علل تأثیر رنگ در اپال مدتهای زیادی نامعلوم بود تا اینکه میکروسکوپ الکترونى اختراع شد. این سبب شد دانشمندان بتوانند ساختمان اپال را با بزرگنمایی ببینند و پی ببرند که اپال از گوی های کوچک سیلیس تشکیل شده است.

در اپال هر دو عامل تداخل (interference) و تجزیه نور (diffraction) در بازی رنگ تأثیر دارد. در تداخل بخشی از نور از سطح کره های سیلیسی بازتاب می شود و بخشی دیگر در داخل آن گوی های سیلیسی شکست نوری می خورند و دوباره بازتاب می یابند. تجزیه نور در اپال نتیجه نفوذ نور به بین شکاف ها و گوی های سیلیسی است که موجب جدا شدن طیف های نوری می گردد.
در اپال های قیمتی، کره های سیلیسی بزرگ که تقریبا µm350 (میکرومتر) هستند با تغییر زاویه دید، افکتهای قرمز رنگ قطوری را نمایش می دهند. البته وقتی کره های سیلیسی کوچک باشند خود را به رنگ سبز، آبی و ارغوانی نشان می دهد ولی اگر طول موج بلند باشد به رنگ قرمز مشاهده می گردد. بنابراین اندازه شکافها و حفره ها تعیین کننده رنگ مشاهده شده است. این همان روشی است که در دستگاه های اسپکتروسکوپ برای مشاهده تفاوت جذب طیفهای نوری به کار می رود.