به گزارش انجمن صنفی گوهرسنگ ایران، در روزهای اخیر، خبر رونمایی از قطعه‌ای سنگی با وزن حدود ۹۶۷ کیلوگرم به‌عنوان «بزرگ‌ترین شهاب‌سنگ ایران» در استان گلستان، بازتاب گسترده‌ای در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها داشت. فردی که خود را کاشف و پژوهشگر معرفی کرده، مدعی شده این قطعه ده میلیون سال از زمان سقوطش گذشته. اما این ادعا، بدون ارائه هیچ سند علمی معتبر، با واکنش و تردید جدی از سوی متخصصان علوم زمین و شهاب‌سنگ‌شناسی روبه‌رو شده است.
به همین بهانه، گفت‌وگویی با دکتر مسعود کیانی، رئیس انجمن صنفی گوهرسنگ ایران، شهاب‌سنگ‌شناس و نویسنده کتاب «مقدمه‌ای بر شهاب‌سنگ‌ها» انجام دادیم تا زوایای علمی و پشت‌پرده این ماجرا روشن‌تر شود.
❖ ادعایی فاقد هرگونه اعتبار علمی
دکتر کیانی در نقد این رویداد می‌گوید: «فرد مورد نظر بدون هیچ‌گونه گزارش فنی، پتروگرافی، ژئوشیمیایی یا ایزوتوپی معتبر، یک سنگ معمولی را شهاب‌سنگ نامیده و آن را با حضور برخی مسئولان استانی رونمایی کرده است. هیچ مرجع علمی داخلی یا خارجی چنین ادعایی را تأیید نکرده و حتی اطلاعات اولیه آن نیز با اصول علمی تطابق ندارد.»
❖ خطاهای آشکار در ادعای قدمت و منشأ
وی با اشاره به گفته‌های کاشف مبنی بر اینکه این سنگ “ده میلیون سال پیش در دریا سقوط کرده” تأکید می‌کند:
«چنین اظهاراتی هیچ پشتوانه علمی ندارد. در طول میلیون‌ها سال، حوزه دریای مازندران دچار تغییرات زمین‌ساختی و رسوبی گسترده بوده و اگر جرمی در آن دوران سقوط کرده بود، امروز باید در لایه‌های عمیق زمین مدفون می‌ماند، نه آنکه به‌راحتی در سطح زمین پیدا شود.»
❖ تلاش برای امنیتی جلوه دادن موضوع
به گفته دکتر کیانی، این فرد در گذشته نیز تلاش کرده بود تا ماجرا را از مسیر علمی خارج و به موضوعی امنیتی تبدیل کند.
او توضیح می‌دهد:
«پیش‌تر شخصی به‌عنوان وکیل این فرد با من تماس گرفت و ادعا کرد که سنگ پس از کشف، توسط نهادهای امنیتی ضبط و سپس بازگردانده شده است. حتی تلاش داشتند موضوع را حساس و حکومتی جلوه دهند تا از این طریق، اعتبار یا مشروعیتی برای ادعایشان کسب کنند. در حالی‌که بحث شهاب‌سنگ، یک موضوع صرفاً علمی است و نیازی به طرح آن در قالب پرونده‌های امنیتی یا حکومتی ندارد.»
❖ آزمایش‌هایی مبهم و غیرمستند
دکتر کیانی می‌گوید در مراسم رونمایی، جدولی به‌عنوان نتایج آزمایش شیمیایی ارائه شده که هیچ‌گونه اعتبار علمی ندارد.
او می‌افزاید: «در این گزارش‌ها نام آزمایشگاه‌ها ذکر نشده و روش‌های بررسی نیز مشخص نیست. بررسی ترکیبات شیمیایی و منشأ زیستی شهاب‌سنگ‌ها نیازمند آزمایش‌های پیچیده در مراکز فوق‌تخصصی است. ادعای انجام چنین مطالعاتی در آزمایشگاهی ناشناس، از اساس غیرقابل اعتماد است.»
❖ ادعای منشأ مریخی؛ غیرممکن از دید علم
وی در ادامه با رد ادعای «مریخی بودن» این سنگ توضیح می‌دهد:
«تاکنون در هیچ نقطه از جهان، شهاب‌سنگی با این وزن و اندازه که از مریخ منشأ گرفته باشد کشف نشده است. از نظر فیزیکی نیز پرتاب سنگی با جرم نزدیک به یک تُن از سطح مریخ و رسیدن آن به زمین، تقریباً ناممکن است. بنابراین چنین ادعایی با قوانین علمی ناسازگار است.»
❖ استفاده تبلیغاتی از عنوان علم
دکتر کیانی با ابراز تأسف از همراهی برخی چهره‌های غیرمتخصص در این رویداد می‌گوید:
«متأسفانه گاهی افراد برای جلب توجه رسانه‌ای یا منافع اقتصادی، از نام علم سوءاستفاده می‌کنند. حضور برخی مسئولان ناآگاه در چنین مراسم‌هایی نیز ناخواسته به این ادعاها اعتبار می‌دهد. این در حالی است که هیچ‌یک از افراد دخیل در این پروژه تخصصی در حوزه علوم زمین، کانی‌شناسی یا زیست‌پژوهی ندارند.»
❖ اشاره به نمونه واقعی از شهاب‌سنگ‌های مریخی
جالب آنکه چندی پیش، بزرگ‌ترین شهاب‌سنگ مریخی شناخته‌شده در جهان با نام NWA 16788 به فروش رفت. این شهاب‌سنگ که در نوامبر ۲۰۲۳ در منطقه آگادِز (Agadez) در کشور نیجر کشف شد، ۲۴.۶۷ کیلوگرم وزن دارد و از لحاظ ابعاد، بزرگ‌ترین شهاب‌سنگ مریخی‌ای است که تاکنون روی زمین پیدا شده است این قطعه واقعی که منشأ آن با آزمایش‌های دقیق علمی تأیید شده، نمونه‌ای از استاندارد علمی و فرآیند مستند در شناسایی شهاب‌سنگ‌هاست. درباره نحوه صادرات این شهاب‌سنگ نیز در محافل علمی بحث‌هایی مطرح شد و برخی کارشناسان، بر لزوم شفافیت بیشتر در روند خروج چنین نمونه‌های طبیعی از کشورهای مبدأ تأکید کردند.
❖ ضرورت راستی‌آزمایی علمی و اطلاع‌رسانی مسئولانه
رئیس انجمن صنفی گوهرسنگ ایران در پایان تأکید می‌کند:
«هر ادعایی درباره کشف شهاب‌سنگ باید در مسیر علمی و شفاف بررسی شود. نمونه‌ها باید به مراکز تحقیقاتی معتبر ارسال و نتایج آن در مجلات علمی منتشر شود. رسانه‌ها و نهادهای دولتی نیز باید پیش از هرگونه بازنشر یا مشارکت در چنین برنامه‌هایی، صحت علمی آن را از مراجع تخصصی استعلام کنند تا از تکرار موارد مشابه جلوگیری شود.»
ماجرای رونمایی از «بزرگ‌ترین شهاب‌سنگ ایران» بیش از آنکه یک رویداد علمی باشد، به‌گفته کارشناسان نوعی نمایش تبلیغاتی با ظاهری علمی است.
دکتر مسعود کیانی معتقد است تنها با تکیه بر شواهد مستند، آموزش عمومی و دقت رسانه‌ها در بازنشر اطلاعات علمی می‌توان از تکرار چنین ماجراهایی جلوگیری کرد.
نظرات کاربران