شیشه صحرای لیبی (Libyan Desert Glass) یا LDG یکی از شگفتانگیزترین مواد طبیعی در زمینشناسی است. این مادهی شیشهای با خلوص بالای سیلیس، در بخشهایی از صحرای بزرگ شنی واقع در شرق لیبی و غرب مصر یافت میشود و حتی در یک آویز بهدستآمده از مقبرهٔ توتعنخآمون (Tutankhamun) نیز شناسایی شده است. کمیابی، ظاهر زیبا و منشأ نامعلوم آن موجب شده که دههها موضوع پژوهشهای علمی باشد.
آویز بهدستآمده از مقبرهٔ توتعنخآمون (Tutankhamun) با نگینی از شیشه صحرای لیبی یا LDG
پیشینه و نظریههای اصلی
شیشه صحرای لیبی نخستینبار در سال ۱۹۳۳ گزارش شد. در طول سالها، نظریههای گوناگونی درباره منشأ آن مطرح شده، اما دو فرضیهٔ اصلی امروز بیش از همه مورد توجه قرار دارند:
- فرضیهٔ انفجار هوایی (Airburst):
طبق این دیدگاه، شیشه حدود ۲۸ میلیون سال پیش در اثر گرمای فوقالعادهٔ ناشی از انفجار یک شهابواره در جو زمین تشکیل شده است. در این سناریو، دما به حدی بالا رفته که شنها ذوب شده و پس از پخششدن در منطقه، به سرعت سرد شدهاند. - فرضیهٔ برخورد زمینی (Impact):
گروه دوم معتقد است که انرژی لازم برای تشکیل شیشه، تنها در اثر برخورد مستقیم یک شهابسنگ با سطح زمین قابل تأمین است؛ برخوردی که میتواند فشار و دمای کافی برای ایجاد فازهای بسیار نادر معدنی را فراهم کند.
نمونه هایی از شیشه صحرای لیبی
پژوهشهای جدید و شواهد معدنی
پژوهشگران از مصر، آلمان و مراکش با استفاده از میکروسکوپ الکترونی نمونههای شیشه صحرای لیبی را بررسی کردهاند. هدایت این پژوهشها بر عهدهٔ الیزاوتا کووالِوا (Elizaveta Kovaleva)، زمینشناس مرکز تحقیقات علوم زمین آلمان GFZ، بوده است.
در این بررسیها چهار پلیمورف از اکسید زیرکونیوم (زیرکونیا – ZrO₂) شناسایی شد. دو مورد از آنها از اهمیت ویژه برخوردارند:
۱. زیرکونیای مکعبی (Cubic Zirconia)
این فاز معدنی در شرایط دمای بسیار بالا شکل میگیرد. وجود این فاز نشان میدهد که در زمان تشکیل شیشه، گرمای عظیمی وجود داشته که با پدیدهٔ انفجار هوایی سازگار است.
۲. فاز ارتو–II (Orthorhombic-II Zirconia – OII)
این فاز بسیار نادر است و برای تشکیل شدن، علاوه بر دمای بالا، نیازمند فشار بسیار زیاد است. به گفتهٔ کووالِوا، فشار مورد نیاز برای تشکیل فاز OII حدود ۱۳۰ هزار اتمسفر است؛ فشاری که تنها در اثر برخورد مستقیم یک شهابسنگ با سطح سیاره ایجاد میشود.
وجود این فاز نادر، یکی از قویترین شواهد علمی تاکنون برای منشأ برخوردی شیشه صحرای لیبی به شمار میآید.
نمونه ای از شیشه صحرای لیبی
بیشتر بخوانید:
مسئلهٔ دهانهٔ برخوردی
با وجود این شواهد قوی، هنوز دهانهٔ والد که باید در محل برخورد وجود داشته باشد شناسایی نشده است.
نمونههای مورد مطالعه از منطقهٔ الجعوف در جنوبشرقی لیبی جمعآوری شدهاند. دو دهانهٔ شناختهشدهٔ نزدیک در این ناحیه تنها ۲ و ۱۸ کیلومتر قطر دارند و از نظر اندازه و موقعیت، نمیتوانند منشأ حجم گستردهٔ شیشه کشفشده در منطقه باشند.
این موضوع یکی از بزرگترین معماهای باقیمانده در مطالعهٔ منشأ شیشه صحرای لیبی است.
نحوه فروش شیشه صحرای لیبی در یک بسته بندی با ذکر مشخصات آن
جمعبندی
- شیشه صحرای لیبی مادهای طبیعی با سیلیس بالا و منشأ اسرارآمیز است. جدیدترین پژوهشها نشان دادهاند که در آن فازهای نادری از زیرکونیا پیدا شده که برای تشکیلشان گرما و فشار بسیار زیاد لازم است. وجود فاز ارتو–II محکمترین شاهد برای برخورد شهابسنگ با سطح زمین است. دهانهٔ برخوردی هنوز شناسایی نشده، اما یافتههای جدید قدم بزرگ دیگری در حل این معما محسوب میشود.
برای امتیاز به این نوشته کلیک کنید!
Post Views: ۷۰
نظرات کاربران