بخشی از مقاله: منطقه مورد مطالعه در شمال غرب ایران و در ۳۸ کیلومتری جنوب غربی شهرستان قروه واقع شده است و در تقسیمات زمین شناسی جزء کوچکی از زون سنندج – سیرجان به حساب می آید. لیتولوژی توده اغلب از سینو گرانیت تا گرانودیوریت پگماتیتی متغیر است که این پگماتیت ها در مرمرهای دولومیتی منطقه نفوذ کرده اند. در قسمت جنوب غربی معدن در کنتاکت سنگهای غنی از فلدسپات سدیک و پتاسیک رگه ای بریل دار بصورت دایکی شکل با ضخامت ۲۵ الی ۳۵ سانتی متر و طول ۵۰ متر و شیب قائم و امتداد شمالی جنـوبی تشکیل شده است که نشان می دهد که در اثر تجمع یون بریلیوم در مذاب های پگماتیتی و محتوای گازی این محلول ها شرایط لازم برای تشکیل این بلورهای پگماتیتی فراهم شده است . مطالعات انجام شده به روشـهای میکروسکپی، XRD و XRF حضور بریل را در منطقه تایید کرده اند. در آزمایشهای XRF کـه بـر روی بریل های منطقه صورت گرفت عناصر دیگری غیر از اکسیدهای Be و Al و Si نیز در ترکیب بریل ها بدست آمد (نظیر Na,K ,Rb ,Cr و Fe و…) که این عناصر ناشی از جانشینی در ترکیب بریل می باشد.

– واژگان کلیدی: پگماتیت ، بریل ، ابراهیم عطار

مقدمه

منطقه مورد مطالعه (ابراهیم عطار) در جنوب شرقی استان کردستان و در ۳۸ کیلـومتری جنـوب غربـی شهرسـتان قروه واقع شده است . این منطقه در حد فاصل عرضهای جغرافیـاییَ ۰۸، °۳۵ و”۱۵،َ ۰۸، °۳۵ شـمالی و طولهـای جغرافیایی “۴۵،َ ۴۰، °۴۷ و”۵۸ ،َ ۴۰، °۴۷ شرقی قرار دارد.

شکل ۱- نقشه زمین شناسی منطقه مورد مطالعه

از طریق روستای شاهنوره به سمت پیربابا علی و سپس به سمت معدن امکان رسیدن به معدن پگماتیـت ابـراهیم عطار وجود دارد. در زون بندی ساختاری ایران جزء کوچکی از زون سـنندج – سـیرجان بـه حسـاب مـی آیـد .

لیتولوژی منطقه مورد مطالعه از سینوگرانیت تا مونزوگرانیت و گرانودیوریت پگماتیتی متغیر است که در مرمرهای دولومیتی منطقه نفوذ کرده اند. مرمرهای دولومیتی که پگماتیت ها در آنهـا نفـوذ کـرده انـد نیـز بـر اسـاس شـدت دگرگونی به دو دسته تقسیم می شوند :

۱- مرمریت های دانه ریز

۲- مرمریت های دانه درشت و تبلـور مجـدد یافته .

پگماتیت های این منطقه دارای بریل می باشند. بریل جزء یلییکات های با ساختار حلقوی می باشد وجود حلقه های هگزاگونال با شش تترائدر SiO۴ خاصیت اصلی ساختمان بریل میباشد [۶]، حلقه های مزبور تشکیل ستون های توخالی را می دهد که به موازات محور C میباشد. در داخل حلقه ها دو تا از اتمهای اکسیژن موجود در هر گروه SiO۴ دو به دو به گروه دیگر SiO۴ دیگر متصل است و بدین طریق نسـبت اکسـیژن بـه سیلیسـی ماننـد متاسیلیکات ها (پیروکسن و آمفیبول ها) می باشد. بین حلقه های شش گوش مذکور اتم های Al و Be قرار گرفته است هر اتم آلومنیوم بوسیله شش اتم اکسیژن (کوردیناسیون اکتائدری ) و هر بریلیم بوسیله چهار اتم اکسیژن که بصورت تترائدر نامنظمی می باشد (کوردیناسیون تترائدری ) احاطه شده اسـت . بریل هـای منطقـه مـورد نظـر بـه روشهای XRD و XRF مورد بررسی و مطالعه قرار گرفتند.

شکل ۲ – بریل برداشت شده از معدن ابراهیم عطار

بحث

پگماتیت های این منطقه هم از نظر دانه بندی و هم از نظر کانی شناسی دارای زون بندی می باشند. کانی هـایی که تا به حال در پگماتیت های این منطقه شناخته شده اند شامل:

کوارتز، پلاژیوکلاز، فلدسپات پتاسـیم ، مسـکویت ، بیوتیت ، گارنت ، بریل ، تورمالین وکانی های فلزی می باشند. در قسمت جنوب غربی معدن در کنتاکت سـنگهای غنی از فلدسپات سدیک و پتاسیک رگه ای بریل دار بصورت دایکی شکل با ضخامت ۲۵ الی ۳۵ سـانتی متـر و طول ۵۰ متر و شیب قائم و امتداد شمالی جنوبی تشکیل شده است [۱].

بریلهای کشف شده به رنگهای سبز و سبز مایل به زرد می باشند و از نظر دانه بندی نیز بسیار متفاوت می باشند و در اندازه های چند سانتی متر تا بیش از نیم متر هم یافت شده اند.

بریل در زیر میکروسکپ شبیه کانی های کوارتز ، نفلین و آپاتیت می باشد که از روی خصوصیات نوری مربوطه قابل شناسایی می باشد.

شکل ۳ مقطع نازک بریل که دارای میانبار فلزی می باشد.

مقاله پیشنهادی:بریل زرد

گاهی نیز در کنتاکت بریل با فلدسپاتهای زمینه کانیهای فلزی تشکیل شده است (شکل ۳و۴). در حاشیه رگـه بـه فاصله نیم متر و تا عمق ۶ متر و حتی در مناطق مختلف معدن نیز حفاری به عمل آمده اما هیچ گونه اثری از کانی بریل یا کانی کمیاب دیگر وجود نداشت و تنها کانی بریل موجود در معدن شامل رگه مزبور است که آن هـم در قسمتی از رگه محو و ناپدید می شود پس این رگه بریل دار بصورت یک رگه غیر ممتد در داخـل پگماتیـت هـا قرار گرفته است ولی ممکن است در اثر استخراج بیشتر معدن ، به رگه های بریل دار دیگـ ی نیـز دسـت یافـت.

شکل ۴ – نمونه هایی از بریل های برداشت شده از معدن ابراهیم عطار

نویسندگان:

• صدیقه سلامی
• علی اصغر سپاهی گرو
• محمد معانی جو