توده نفوذی قهرود به سن ۱۷ تا ۱۹ میلیون سال (میوسن میانی) در شرق روستای قهرود در مجموعه ای از سنگ آهک و مارن های کرتاسه و ائوسن نفوذ کرده و باعث تشکیل اسکارن های آهن شده است.

کانی دومورتیریت بر اساس مطالعات صحرایی، میکروسکوپی و تجزیه XRD در شکستگی های گرانیت قهرود شناسایی گردید. دومورتیریت در نمونه دستی به شکل لکه های آبی کمرنگ تا قهوه ای کمرنگ و در مقطع نازک عمدتاً به صورت بلورهای رشته ای یا سوزنی با جهت یابی شعاعی مشاهده می شود. نتایج تجزیه XRD نشان می دهد که کانی های همراه دومورتیریت شامل کوارتز، پیروفیلیت، مسکویت و دیوپسید هستند.

بر اساس مطالعات صحرایی و میکروسکوپی این کانی در مراحل نهایی فعالیت های گرمابی در اثر واکنش سیالات گرمابی حاوی بر منشأ گرفته از توده قهرود، با فلدسپات های آلکالن در زون های دگرسانی آرژیلیتی (رسی) پیشرفته و سیلیسی شدن تشکیل شده است.

مقدمه

دومورتیریت (Dumortierite) یک نزوسیلیکات کمیاب آلومینیوم دار با فرمول شیمیایی ۳(O,OH)Al7(SiO4)3(BO3) می باشد.

این کانی که توسط دوموریته باستان شناس فرانسوی کشف شده، نیمه کدر بوده و رنگ آن سیاه و رنگ خاکه آن قرمز بنفش، آبی و قرمز است.

سیستم تبلور دومورتیریت ارتورومبیک و دارای سختی 7 ، چگالی ۳ / ۳ – ۴ / ۳ و جلای ابریشمی می باشد.

این کانی خاصیت مغناطیسی ندارد ولی لومینسانس سیاه کامل تا بنفش دارد.

دومورتیریت دارای اشکال بلوری، آگرگات، رشته ای و شعاعی بوده و شکل بلورهای آن منشوری و سوزنی است.

کانی های پاراژنز این کانی، کیانیت، کوردیریت، آندالوزیت و تورمالین و منشأ تشکیل آن پگماتیتی و پنوماتولیتی است. دومورتیریت در نتیجه واکنش سیالات پنوماتولیتی بردار با فلدسپات قلیایی تشکیل می شود.

دومورتیریت شبیه به آزوریت، لاپیس لازولی و سودالیت بوده و غالبا توام با توده های متراکم کوارتز دیده می شود، که به این کانی کریستالی، دومورتیریت کوارتز می گویند.

فقط نوع فشرده و نیمه شفاف دومورتیریت که به رنگ آبی تیره یافت می شود می تواند به عنوان نگین جواهر مورد استفاده قرا گیرد و از کانی های مشابه مانند لاپیس لازونی به دلیل میزان ضریب شکست نور و وزن مخصوص بالای آن به راحتی قابل تمایز است.

دومورتیریت معمولا به صورت کانی رنگ زا در توده های فشرده کوارتز پراکنده است

منطقه مورد مطالعه در استان اصفهان، ۲۰ کیلومتری جنوب قمصر و شرق روستای قهرود، در مختصات جغرافیایی طول ۲۴ ° ۵۱ تا ۲۸ ° ۵۱ شرقی و عرض ۳۹ ° ۳۳ تا ۴۳ ° ۳۳ شمالی بر روی نوار ماگمایی ارومیه -دختر قرار دارد. توده نفوذی قهرود دارای ترکیب گرانودیوریت، تونالیت و گرانیت و سن ۱۷ تا ۱۹ میلیون سال (میوسن میانی) در شرق روستای قهرود در مجموعه ای از سنگ آهک و مارن های کرتاسه و ائوسن نفوذ کرده و باعث تشکیل اسکارن های آهن شده است.کانی دومورتیریت بر اساس مطالعات صحرایی، میکروسکوپی و تجزیه XRD در شکستگی های گرانیت قهرود شناسایی گردید.

دومورتریت در منطقه قهرود در نمونه دستی به شکل لکه های آبی کمرنگ تا قهوه ای کمرنگ و در مقطع نازک عمدتاً به صورت بلورهای رشته ای یا سوزنی با جهت یابی شعاعی دیده میشود

(شکل ۱). کانی های همراه دومورتیریت بر اساس تجزیه XRD شامل پیروفیلیت، دیوپسید، کوارتز و مسکویت هستند (شکل ۲)

شکل ۱ : همراهی دومورتریت با کوارتز (PPL)

شکل ۲ : نتایج تجزیه XRD

بور لازم برای تشکیل دومورتیریت در منطقه از توده قهرود تأمین شده است. در مراحل نهایی تبلور توده قهرود، عناصر سبک و فعال همانند بور در سیالات مراحل نهایی تبلور ماگما غنی شده و تأثیر این سیالات بر توده های تشکیل شده اولیه، باعث دگرسانی آن ها و ایجاد دومورتیریت در شکستگی های آنها شده است. حضور دگرسانی های تورمالینی شدن و سیلیسی شدن در منطقه مورد مطالعه نشانگر غنی بودن سیالات گرمابی از بور و سیلیس است.

کانی دومورتیریت در پاراژنز مشخص شده توسط XRD همراه پیروفیلیت، دیوپسید و کوارتز وجود دارد بنابراین دومورتیریت در زون های دگرسانی آرژیلیتی(رسی) پیشرفته و سیلیسی شدن تشکیل شده است. دومورتیریت در زون آرژیلیتی پیشرفته جانشین پلاژیوکلاز می شود. بلورهای دومورتیریت بزرگ به مقدار فراوان در منطقه، شاخص زون آرژیلیتی پیشرفته می باشد. در اواخر مرحله دگرسانی، دگرسانی سیلیسی شدن رخ داده و همراهی کوارتز با دومورتیریت مشاهده می شود (شکل۱)

نتیجه گیری معرفی و نحوه تشکیل کانی دومورتیریت در منطقه قهرود، استان اصفهان

توده نفوذی قهرود به سن ۱۷ تا ۱۹ میلیون سال (میوسن میانی) در شرق روستای قهرود در مجموعه ای از سنگ آهک و مارن های کرتاسه و ائوسن نفوذ کرده و باعث تشکیل اسکارن های آهن شده است.

کانی دومورتیریت بر اساس مطالعات صحرایی، میکروسکوپی و تجزیه XRD در شکستگی های گرانیت قهرود شناسایی گردید. دومورتیریت در نمونه دستی به شکل لکه های آبی کمرنگ تا قهوه ای کمرنگ و در مقطع نازک عمدتاً به صورت بلورهای رشته ای یا سوزنی با جهت یابی شعاعی مشاهده می شود.

نتایج تجزیه XRD نشان می دهد که کانی های همراه دومورتیریت شامل کوارتز، پیروفیلیت،مسکویت و دیوپسید هستند. بر اساس مطالعات صحرایی و میکروسکوپی این کانی در مراحل نهایی فعالیت های گرمابی دراثر واکنش سیالات گرمابی حاوی بر منشأ گرفته از توده قهرود با فلدسپات های آلکالن در زون های دگرسانی آرژیلیتی (رسی) پیشرفته و سیلیسی شدن تشکیل شده است.

نویسندگان:

• افسانه بدر

• مهدی، هاشمی