گرمادهی (حرارت دادن) یاقوت (Ruby) یکی از روش‌های رایج بهسازی (Enhancement) در صنعت جواهرات برای بهبود رنگ، شفافیت، و کیفیت کلی این گوهر است. این فرآیند تحت شرایط کنترل‌شده انجام می‌شود و در بسیاری از موارد، یاقوت‌های طبیعی پس از این فرآیند ارزش بیشتری پیدا می‌کنند. در زیر مراحل و نکات کلیدی این روش توضیح داده شده است:

روش سنتی بهسازی با حرارت کم

۱. هدف از حرارت دادن یاقوت:

– بهبود رنگ:
حرارت دادن می‌تواند رنگ یاقوت را تقویت کند (مثلاً تبدیل رنگ صورتی یا بنفش به قرمز عمیق) یا ناخالصی‌های رنگی مانند رنگ آبی یا بنفش را کاهش دهد.

– حذف ناخالصی‌ها:
برخی ناخالصی‌ها (مانند روتیل یا  “ابریشم” درون سنگ) با حرارت حل می‌شوند و شفافیت سنگ افزایش می‌یابد.

– ترمیم شکستگی‌ها:
حرارت ممکن است ترک‌های ریز را تا حدی بهبود بخشد.

۲. فرآیند حرارت دهی:

– دما و زمان:
یاقوت معمولاً در دمای بین ۸۰۰ تا ۱۹۰۰ درجه سانتیگراد (بسته به نوع ناخالصی و هدف) و در محیط کنترل‌شده (اکسیژن، نیتروژن، یا اتمسفر کاهشی) حرارت داده می‌شود. این فرآیند ممکن است از چند ساعت تا چند روز طول بکشد.

نمونه دستگاه بهسازی با حرارت

– خنک‌سازی تدریجی:
پس از حرارت، سنگ به آرامی سرد می‌شود تا از ایجاد تنش یا ترک جدید جلوگیری شود.

۳. اثرات قابل مشاهده:

– تغییر رنگ:
یاقوت‌های با رنگ صورتی یا ارغوانی ممکن است به رنگ قرمز خالص (مطلوب) تبدیل شوند.

– شفافیت:
کاهش یا حذف ناخالصی‌های روتایل (ابریشم) باعث افزایش شفافیت و جلای سنگ می‌شود.

– تشکیل ستاره (آستریسم):
در برخی موارد، حرارت دادن می‌تواند اثر ستاره (Star Effect) در یاقوت ایجاد یا تقویت کند.

۴. ملاحظات مهم:

– افشای درمان:
یاقوت‌های حرارت‌دیده باید به عنوان Treated (بهسازی‌شده) در بازار فروخته شوند. عدم افشای این فرآیند غیراخلاقی است و ممکن است ارزش سنگ را کاهش دهد.

– شناسایی حرارت:
آزمایشگاه‌های گوهرشناسی معتبر (مانند تحسین و کیپا) می‌توانند با استفاده از میکروسکوپ نشانه‌های حرارت دادن (مانند ذوب ناخالصی‌ها یا تغییر در الگوهای رشد) را تشخیص دهند.

– یاقوت‌های بدون حرارت (Unheated):

یاقوت‌های طبیعی که حرارت ندیده‌اند، به دلیل نادر بودن، ارزش بسیار بالاتری دارند.

۵. خطرات احتمالی:

– اگر فرآیند حرارت به درستی انجام نشود، ممکن است سنگ ترک بخورد، رنگ آن خراب شود، یا حتی به کلی نابود شود.
– برخی یاقوت‌ها (به ویژه نمونه‌های با ناخالصی‌های خاص) به حرارت واکنش منفی نشان می‌دهند.

۶. روش‌های جایگزین بهسازی:

– پرکردن شکستگی‌ها با شیشه/رزین:
برای بهبود شفافیت (معمولاً در یاقوت‌های کم‌کیفیت).

– پوشش سطحی یا Diffusion:
افزودن عناصر شیمیایی برای تغییر رنگ سطحی.

– پرتوافشانی (Irradiation):
تغییر رنگ با استفاده از تابش، اما این روش کمتر رایج است.

نتیجه‌گیری:

حرارت دادن یاقوت یک روش پذیرفته‌شده در صنعت جواهرات است، اما شفافیت در فروش و استفاده از آزمایشگاه‌های معتبر برای تأیید کیفیت ضروری است. اگر قصد خرید یاقوت دارید، حتماً گواهی معتبر (Certificate) درخواست کنید که وضعیت بهسازی سنگ را مشخص کند.