وقتی صحبت از یاقوت تاجیکستان می‌شود، نام منطقهٔ اسنیژنو در شرق پامیر بیش از هر جای دیگری می‌درخشد. این منطقهٔ مرتفع و سخت‌گذر، میزبان یکی از خاص‌ترین رخدادهای کوراندوم (Corundum) در آسیای میانه است؛ جایی که بلورهای بی‌نظیر یاقوت و سافایر در میان مرمرهای دگرگونی تشکیل شده‌اند.
نقشه تاجیکستان، محل معادن اسپینل در کوه لال و معادن کوراندوم در کوکورت (اسنیژنو).
راف‌های یاقوت از ذخایر اسنیژنو
اهمیت اسنیژنو تنها به رنگ و زیبایی محدود نیست؛ ساختار زمین‌شناسی پیچیده، کانی‌های همراه کمیاب و اینکلوژن‌های منحصربه‌فرد باعث شده این منطقه جایگاه ویژه‌ای در مطالعات یاقوت تاجیکستان داشته باشد.
یاقوت با تراش فست تاجیکستان
زمین‌شناسی اسنیژنو
یاقوت تاجیکستان بیشتر در مرمرهای کلسیتی (Calcite Marble) و مرمرهای دولومیتی (Dolomite Marble) تشکیل شده و اسنیژنو نمونهٔ بارز این گونه رخدادهای مرمری است. این سنگ‌ها بخشی از مجموعهٔ دگرگونی Muzkol هستند که در تماس با کمربند پگماتیتی کوکوروت قرار دارند.
سطح مقطع از ذخایر یاقوت اسنیژنو نشان می دهد: (۱) سنگ مرمر سفید ، (۲) گرافیت ، (۳) میکا ، (۴) اسکاپولیت و پلاژیوکلاز ، (۵) یاقوت و (۶) سطح بستر اصلی یاقوت
این محیط باعث واکنش میان سنگ‌های سیلیکاته و کربناته شده و تشکیل کوراندوم را ممکن کرده است. ساختار منطقه شباهت‌های زمین‌شناسی قابل توجهی با منابع مشهور مانند میانمار و افغانستان دارد، اما ویژگی‌های خاص خود را نیز حفظ کرده است.
یاقوت راف تاجیکستان
کانی‌های همراه
در کنار یاقوت تاجیکستان، کانی‌های زیر به‌صورت گسترده دیده شده‌اند:
فوکسیت (Fuchsite)
موسکویت (Muscovite)
آلانیت (Allanite)
فلدسپار پتاسیم (K-Feldspar)
پلاژیوکلاز (Plagioclase)
اسکاپولیت (Scapolite)
روتیل (Rutile)
زیرکن (Zircon)
گرافیت (Graphite)
این مجموعه نشان‌دهندهٔ شرایط دگرگونی خاص و محیط شیمیایی فعال هنگام تشکیل کوراندوم است.
ظاهر و شکل بلورها
نمونه‌های یاقوت تاجیکستان در اسنیژنو به دو شکل دیده می‌شوند:
۱. بخش‌های میکادار
این یاقوت‌ها دارای ویژگی های زیر هستند.
نیمه‌شفاف یا مات
بزرگ‌دانه
صورتی تا ارغوانی
با رشدهای نامنظم
هستند و معمولاً ارزش جواهری متوسطی دارند.
۲. یاقوت‌های مرمر-میزبان
بهترین یاقوت تاجیکستان از همین بخش می‌آید و ویژگی های زیر را دارد:
شفافیت بالا
رنگ قرمز تا قرمز-بنفش
کیفیت تراش عالی
شباهت زیاد به یاقوت‌های موگوک
ساختار سالم و زیبا
این گروه بیشترین ارزش اقتصادی را دارد و دلیل اصلی شناخته‌شدن یاقوت تاجیکستان در بازار جهانی است.
بلورهای یاقوت در داخل سنگ مرمر کلسیت‌دار به طول ۲ سانتی متر.
بیشتر بخوانید:
یاقوت مصنوعی یا آزمایشگاهی
معرفی یاقوت افغانستان در منطقه جگدلک (Jegdalek)
یاقوت شاهزاده سیاه (Black Prince’s Ruby) لعل بدخشان بود
یاقوت خون کبوتری (Pigeon Blood Ruby)
موگوک، دره یاقوت ها
تشخیص منشاء جغرافیایی یاقوت
اینکلوژن‌ها؛ امضا و مشخصهٔ یاقوت تاجیکستان
یکی از مهم‌ترین دلایلی که یاقوت تاجیکستان قابل‌تشخیص و ارزشمند است، وجود اینکلوژن‌های منحصربه‌فرد در نمونه‌های اسنیژنو است.
مهم‌ترین اینکلوژن‌ها:
▪ آلانیت (Allanite)
یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌ها و بسیار تعیین‌کننده در تشخیص منشأ.
▪ مارگاریت–افسیت (Margarite–Ephesite)
این میکای نادر تقریباً امضای اختصاصی اسنیژنو محسوب می‌شود.
▪ روتیل (Rutile)
به‌صورت سوزنی‌های کروم‌دار.
▪ زیرکن (Zircon)
با هافنیوم بالا که به تعیین منشأ کمک می‌کند.
وجود این اینکلوژن‌ها باعث شده یاقوت تاجیکستان از منابع دیگر حتی از یاقوت میانمار به‌راحتی قابل تفکیک باشد.
تصویر میکروسکوپ الکترونی از اینکلوژن های ذرات میکای آبی و اجزای روتایل در یاقوت
تصویر میکروسکوپ الکترونی از زیرکون (Zr) و روتیل (Rt) در سفایر صورتی تاجیکستان
سافایرصورتی تاجیکستان
رنگ و ترکیب شیمیایی
در یاقوت تاجیکستان:
کروم (Cr³⁺) عامل اصلی رنگ قرمز است
وانادیوم (V³⁺) ته‌رنگ بنفش ایجاد می‌کند
تیتانیوم و آهن در سافایرهای آبی روشن مؤثرند
غلظت کروم در نمونه‌های مرغوب اسنیژنو به حدی است که رنگ برخی یاقوت‌ها به نمونه‌های «خون کبوتری» نزدیک می‌شود، هرچند به‌طور رسمی در آن دسته‌بندی قرار نمی‌گیرند.
طیف‌های بازتاب برای رنگ‌های مختلف کوراندوم از اسنیژنو: سافایر بنفش (خط آبی، ۴۱۶-۶۶۱ ppm)؛ سافایر صورتی (خط قرمز، ۶۸۷-۱۷۷۵ ppm)؛ یاقوت سرخ تیره (خط سبز، ۲۰۱۲-۲۸۲۰ ppm)؛ و یاقوت سرخ روشن (خط نارنجی، ۱۶۹۶-۴۲۰۴ ppm)
یاقوت تاجیکستان در بازار جهانی — ارزش و قیمت
✔ نمونه‌های میکادار:
ارزش کم تا متوسط؛ بیشتر مناسب کلکسیون معدنی.
✔ سافایرهای صورتی و بنفش:
ارزش متوسط، بسته به شفافیت و شدت رنگ.
✔ یاقوت‌های مرمر-میزبان ممتاز
این دسته با ارزش ترین یاقوت تاجیکستان را شامل می شود.
ویژگی‌ها:
رنگ قرمز زنده
پاکی بالا
قیمت یاقوت تاجیکستان در مقایسه با منابع دیگر
به‌طور میانگین ارزان‌تر از یاقوت میانمار است
معمولاً هم‌رده یا کمی ارزان‌تر از یاقوت افغانستان و تانزانیا
اما نمونه‌های ممتاز، به‌ویژه اگر گواهی آزمایشگاهی داشته باشند،
می‌توانند وارد ردهٔ قیمتی یاقوت‌های مرغوب میانمار شوند
دلیل پایین‌تر بودن قیمت متوسط گوهرسنگ های تاحیکستانی را می توان در علل زیر جست‌و‌جو کرد
- کمتر شناخته‌شدن منشأ آن ها
- کمیاب بودن نمونه‌های گواهی‌شده از آزمایشگاه های معتبر
- بازار محدودتر
اما با افزایش آگاهی و گزارش‌های آزمایشگاهی،
پیش‌بینی می‌شود یاقوت تاجیکستان رشد قیمتی قابل‌توجهی داشته باشد.
منطقهٔ اسنیژنو یکی از منحصربه‌فردترین منابع استخراج یاقوت و سافایر
جمع‌بندی
یاقوت تاجیکستان از منطقهٔ اسنیژنو یکی از منحصربه‌فردترین انواع یاقوت مرمری در جهان است. رنگ زیبا، شفافیت بالا، ترکیب زمین‌شناسی پیچیده، و اینکلوژن‌های ویژه، این منبع را در میان منابع آسیای مرکزی برجسته می‌کند.
در سال‌های آینده با معرفی بهتر این منطقه و برند سازی مناسب تر احتمالاً یاقوت تاجیکستان جایگاه بسیار بالاتری در بازارهای جهانی پیدا خواهد کرد.
انگشتر طلا با نگین یاقوت تاجیکستان
منبع :
RUBIES AND SAPPHIRES FROM
SNEZHNOE, TAJIKISTAN
Elena S. Sorokina, Andrey K. Litvinenko, Wolfgang Hofmeister, Tobias Häger, Dorrit E. Jacob, and
Zamoniddin Z. Nasridd
نظرات کاربران